Malo je gradova u Srbiji koji su u relativno kratkom vremenskom periodu, nešto više od dve decenije, doživeli tako dinamičan razvoj kao što je to bio slučaj sa Kraljevom u periodu između dva svetska rata. Iz Prvog svetskog rata ono je izašlo kao varoš "crnih marama i barjaka", demografski osakaćena, sa osiromašenim domaćinstvima, opljačkanim trgovačkim i zanatskim radnjama, opustošenim školama i drugim javnim objektima, porušenom infrastrukturom, gotovo potpuno zamrlim privrednim tokovima, da bi za naredne 22 godine, posebno tokom 30-tih godina XX veka, zahvaljujući intenzivnim državnim investicijama u domenu industrije i saobraćaja, stvaralo pretpostavke za izrastanje od trgovačko-zanatlijske varoši u moderan grad.
Iako su osnovne konture urbanističkog izgleda Kraljeva utemeljene još tokom XIX veka, varoški prostor se menjao i proširivao u skladu sa novim potrebama, tako da su se u godinama pred Aprilski rat jasno uočavale tri fizičke celine, koje su i arhitektonsko i funkcionalno i po socijalnoj strukturi svojih žitelja bile različite: najuže gradsko jezgro (11 prostranih ulica i kružni gradski trg), "Stara čaršija" (između puteva koji su vodili ka Raški i Mrčajevcima) i Industrijska zona sa "Aerokolonijom" (na "Kragujevačkom drumu"). Najveći broj ulica bio je popločan kamenom kockastom kaldrmom i osvetljen uličnom rasvetom. Električnu struju Kraljevo je do 1932. godine dobijalo iz sopstvene elektro-centrale, potom iz centrale Vazduhoplovnog zavoda, a od početka 1939. godine dalekovodom iz elektro - centrale "Elektromakiša" iz Vreoca. Gorući urbanistički problemi bili su vodosnabdevanje i kanalizacija koji, uprkos nekim pokušajima i inicijativama, do 1941. godine nisu valjano rešeni.
Smešteno na spoju Ibarske klisure sa zapadnomoravskom dolinom, u istočnom delu kraljevačke kotline, na levoj obali Ibra ispred njegovog uvira u Zapadnu Moravu, na jednom od vitalnih komunikacijskih pravaca Balkanskog poluostrva, Kraljevo je u toku svog formiranja prošlo istorijski razvoj od sela u XV, XVI i XVII veku , preko kasabe i palanke u XVIII i varoši i grada u XIX i XX veku. U njemu su se ukrštala dva pravca kojima vode važne komunikacije: zapadnomoravski (severozapad - jugoistok) i ibarsko - gružanski (jugozapad - severoistok), i upravo ovakva komunikacijska otvorenost prema drugim delovima zemlje predstavljala je opredeljujući faktor njegovog razvoja omogućavajući mu integraciju sa ostalim delovima Srbije i Jugoslavije.
Trgovina kao delatnost je u Kraljevu imala dugu tradiciju. Osim u trgovinskim radnjama, dobar deo prometa obavljan je pazarnim danom, petkom, na pijaci, i u dane trodnevnog godišnjeg panađura - od 7. do 9. jula. Bogata poljoprivredna okolina i dobra komunikaciona povezanost sa ostalim delovima zemlje, učinili su da Kraljevo slovi za jako izvozničko mesto agrarnih proizvoda (stoke, mlečnih proizvoda, voća i povrća, rakije, vune i kože itd.) koji su pristizali ne samo iz sela žičkog, već i susednih srezova: studeničkog, dragačevskog, trsteničkog i gružanskog.
Moderni tokovi ostavili su osetnog traga i na ovu oblast, pa su tako mnogi zanati poput mumdžijskog, terzijskog, sapundžijskog, čarukdžijskog, potkivačkog i drugih, lagano odumirali, dok su korene hvatali novi kao što su: automehaničarski, električarski, časovničarski, štamparski, fotografski, frizerski i slično. Početkom februara 1941. godine u Kraljevu je upražnjavano 43 vrste zanata, od kojih su najzastupljeniji bili: abadžijski, berberski, obućarski, opančarski i zidarski.
Porast saobraćajnog značaja Kraljeva, pojačani protok ljudi i roba i izražena ekonomska imigracija, pogodovali su i razvoju ugostiteljstva. Prema nekim saznanjima, tokom četvrte decenije prošlog veka Kraljevo je imalo oko 120 ugostiteljskih lokala, hotela, krčmi, gostionica, kafana, bifea, ćevabdžinica i narodnih kuhinja.
Ono što je predstavljalo glavni zamajac sveukupnog razvoja Kraljeva u periodu između dva svetska rata, bila je industrija. Dva najkrupnija industrijska preduzeća bila su "Državna fabrika aviona" i Železničke radionice za opravku vagona i lokomotiva, u kojima je početkom 1941. godine bilo uposleno oko 2.600 radnika, tehničara i inžinjera raznih profesija. Osim njih, kraljevački industrijski kompleks sačinjavalo je još i nekoliko manjih parnih pilana i crepociglana.
Radi unapređivanja privrednih tokova, u Kraljevu je poslovalo i nekoliko novčanih zavoda koji su, uglavnom, kreditirali trgovinu, zanatstvo, manja industrijska preduzeća a povremeno i poljoprivrednu proizvodnju.
Iako su osnovne konture urbanističkog izgleda Kraljeva utemeljene još tokom XIX veka, varoški prostor se menjao i proširivao u skladu sa novim potrebama, tako da su se u godinama pred Aprilski rat jasno uočavale tri fizičke celine, koje su i arhitektonsko i funkcionalno i po socijalnoj strukturi svojih žitelja bile različite: najuže gradsko jezgro (11 prostranih ulica i kružni gradski trg), "Stara čaršija" (između puteva koji su vodili ka Raški i Mrčajevcima) i Industrijska zona sa "Aerokolonijom" (na "Kragujevačkom drumu"). Najveći broj ulica bio je popločan kamenom kockastom kaldrmom i osvetljen uličnom rasvetom. Električnu struju Kraljevo je do 1932. godine dobijalo iz sopstvene elektro-centrale, potom iz centrale Vazduhoplovnog zavoda, a od početka 1939. godine dalekovodom iz elektro - centrale "Elektromakiša" iz Vreoca. Gorući urbanistički problemi bili su vodosnabdevanje i kanalizacija koji, uprkos nekim pokušajima i inicijativama, do 1941. godine nisu valjano rešeni.
Trgovina kao delatnost je u Kraljevu imala dugu tradiciju. Osim u trgovinskim radnjama, dobar deo prometa obavljan je pazarnim danom, petkom, na pijaci, i u dane trodnevnog godišnjeg panađura - od 7. do 9. jula. Bogata poljoprivredna okolina i dobra komunikaciona povezanost sa ostalim delovima zemlje, učinili su da Kraljevo slovi za jako izvozničko mesto agrarnih proizvoda (stoke, mlečnih proizvoda, voća i povrća, rakije, vune i kože itd.) koji su pristizali ne samo iz sela žičkog, već i susednih srezova: studeničkog, dragačevskog, trsteničkog i gružanskog.
Moderni tokovi ostavili su osetnog traga i na ovu oblast, pa su tako mnogi zanati poput mumdžijskog, terzijskog, sapundžijskog, čarukdžijskog, potkivačkog i drugih, lagano odumirali, dok su korene hvatali novi kao što su: automehaničarski, električarski, časovničarski, štamparski, fotografski, frizerski i slično. Početkom februara 1941. godine u Kraljevu je upražnjavano 43 vrste zanata, od kojih su najzastupljeniji bili: abadžijski, berberski, obućarski, opančarski i zidarski.
Porast saobraćajnog značaja Kraljeva, pojačani protok ljudi i roba i izražena ekonomska imigracija, pogodovali su i razvoju ugostiteljstva. Prema nekim saznanjima, tokom četvrte decenije prošlog veka Kraljevo je imalo oko 120 ugostiteljskih lokala, hotela, krčmi, gostionica, kafana, bifea, ćevabdžinica i narodnih kuhinja.
Ono što je predstavljalo glavni zamajac sveukupnog razvoja Kraljeva u periodu između dva svetska rata, bila je industrija. Dva najkrupnija industrijska preduzeća bila su "Državna fabrika aviona" i Železničke radionice za opravku vagona i lokomotiva, u kojima je početkom 1941. godine bilo uposleno oko 2.600 radnika, tehničara i inžinjera raznih profesija. Osim njih, kraljevački industrijski kompleks sačinjavalo je još i nekoliko manjih parnih pilana i crepociglana.
Radi unapređivanja privrednih tokova, u Kraljevu je poslovalo i nekoliko novčanih zavoda koji su, uglavnom, kreditirali trgovinu, zanatstvo, manja industrijska preduzeća a povremeno i poljoprivrednu proizvodnju.
Нема коментара:
Постави коментар